Een oude maat in Workum
Het is gezellig druk op het plein voor het stadhuis in Workum. De zon schijnt en nu de terrassen weer open zijn, maken velen daar vandaag gebruik van. Vanwege de nog steeds verplichte anderhalve meter, staan de tafeltjes zo ver uit elkaar, dat het hele plein gevuld is. Alle stoelen zijn in gebruik genomen en de tafeltjes met hun vrolijk gevulde glazen dragen bij aan de prettige sfeer. Behalve een drankje in de zon is wandelen door de hoofdstraat met allerlei leuke winkeltjes nog een andere bezigheid, waar ik veel genoegen aan beleef.
Teruglopend naar de parkeerplaats, met mijn pas aangeschafte opbergdoos onder de arm, valt mijn oog op een bordje aan de muur van het stadhuis. Ik blijf even staan om het te lezen, omdat ik altijd nieuwsgierig ben naar informatie over de plaats die ik bezoek. De tekst verwijst naar een oude metalen el, die daarboven aan de muur is bevestigd. Het is een replica van de oude, die ooit in gebruik was bij de bloeiende Laken- en Linnenindustrie van Workum.
Voor die industrie, die in Workum een bloeiperiode kende tot ongeveer 1550, was de EL als maat zeer belangrijk. Vanwege de eenheid bij verschillende bedrijven was er een metalen EL in het gemeentehuis aanwezig, waaraan iedereen zijn eigen maat kon ijken. De EL van Workum , gemeten vanaf de schouder tot de punt van je middelvinger, was 70,9 cm. Niet iedere stad of dorp had echter dezelfde EL maat. Dat varieerde nogal. Met een meetlint uit mijn naaidoos probeer ik thuis de EL maat uit bij mijzelf. Ik houd hem op mjin rechterschouder vast en meet daarna tot de punt van mijn middelvinger 69 centimeter af. Het is me al snel duidelijk, hoe er in het verre verleden grote verschillen konden ontstaan bij de juiste EL maat. De naam EL komt oorspronkelijk van de onderarm, maar later werd de hele arm daarvoor gebruikt.
Albrecht van Saksen, die rond 1500 heer en meester in Friesland was, vond, dat al die verschillende maten, en trouwens ook gewichten en geldsoorten, voor veel onduidelijkheid zorgden. Hij stelde voor, dat er in geheel Friesland dezelfde maat en munt moest worden gebruikt. De Workumer EL werd nu de Friese EL. Later in 1773 werd die vervangen door de Hollandse EL en in 1820 werd de meter verplicht. Tegenwoordig reikt het Plaatselijk Belang van Workum, als herinnering aan die oude EL een replica uit aan mensen die geheel belangeloos zich verdienstelijk maken voor de stad.
De metalen EL herinnert mij aan de houten meetlat in de stoffenwinkel van mijn tantes. Tegen de lange wand in die winkel lagen dikke rollen stoffen op donkere houten planken, in allerlei soorten en kleuren. Het was in de tijd, dat veel vrouwen hun eigen kleding naaiden, of die van hun kinderen, maar die kleren soms ook lieten maken in het atelier boven de winkel. Aan de toonbank hing een houten meetlat van honderd centimeter, voor het afmeten van de hoeveelheid stof die nodig was. Mijn oude tante leerde me, dat behalve de houten lat, je ook wel op een andere manier kon meten. Ik doe het nog zo af en toe. Een meter is bij mij de afstand tussen de vingertoppen van mijn gestrekte rechterarm en mijn neus gericht naar de andere kant. Zo kun je ook voetstappen meten. Onlangs liep een hovenier door onze tuin, waar hij met zijn voetstappen het aantal meters voor een muurtje bepaalde. Voor iedere stap telde hij een meter en hij was niet erg ver mis, kennelijk leer je vertrouwen op je eigen maten.
De anderhalve meter, die sinds het begin van de Coronapandemie al een bekend begrip is geworden, begint ook al te wennen. Als ik onderweg bij een wandeling mensen tegenkom met wie ik even sta te praten, doe ik uit gewoonte al een stapje achteruit en bepaal in gedachten die anderhalve meter afstand.
Zoals eertijds Albrecht van Saksen een juiste EL maat belangrijk vond, zo is de anderhalve meter tegenwoordig niet alleen op de terrasjes in Workum, maar ook elders een begrip, dat we ons veel later zeker nog wel zullen herinneren..